Laat kinderen het avondmaal vieren

Onderstaand bericht is overgenomen uit het Friesch Dagblad van 5 juni 2015 en is naar aanleiding van mijn bijdrage op het HGJB symposium ‘te jong om ja te zeggen?’ op 4 juni 2015 in Huizen. (dit is de link naar het bericht op de website van het Friesch Dagblad)

Jos de Kock: laat kinderen het avondmaal vieren

De HGJB hield donderdagavond het symposium Te jong om ja te zeggen? over belijdenis doen. Volgens dr. Jos de Kock is leeftijd echter niet belangrijk. Het gaat om inwijding, en daarvoor is het avondmaal een uitgelezen plek, ook voor jongeren.

Op basis van de cijfers uit de ledenadministratie van de Protestantse Kerk is de tendens zichtbaar dat het aantal belijdenissen binnen de Protestantse Kerk in de afgelopen jaren afneemt. Dat is niet alleen toe te schrijven aan de afname van het aantal kerkleden op zich.

Vaak wordt gezegd dat de afnemende betrokkenheid van jongeren bij instituten als de kerk de oorzaak is van deze terugloop. Ongebondenheid, individualiteit en lossere vormen van gemeenschap passen meer bij jongeren van nu, aldus godsdienstpedagoog Jos de Kock. Dat is echter niet het hele verhaal, meent hij. ,,Het afzien van belijdenis doen zegt namelijk ook iets over de betekenis die jongeren geven aan geloven en aan geloofspraktijken in de kerk.”

Belijden kan in verschillende vormen en praktijken gestalte krijgen, stelt de De Kock, die onder meer medewerker is van het Onderzoekscentrum voor Jeugd, Kerk en Cultuur van de PThU. ,,Mijn indruk is dat voor een deel van de jongeren geldt dat zij best kunnen en willen belijden, en dat ook al in praktijk brengen, in de betekenis van getuigen. Getuigen van de Heer van de kerk, de Heer van je leven. Maar deze jongeren ervaren tegelijkertijd schroom of moeite: zij hebben vragen en twijfels rond doop, verantwoordelijkheid, trouw en de geldende geloofspraktijken.”

Daarnaast is zijn indruk dat veel jongeren schroom hebben om ‘on-getwijfeld’ te getuigen. ,,Zij geloven wel, of misschien wel, soms ook niet misschien, of vragen zich af of ze geloven, of wat dat eigenlijk is, et cetera. Voor deze groep geldt dat vragen rond trouw en verantwoordelijkheid gewoonweg worden overschaduwd door geloofsvragen.”

Deze indrukken roepen bij De Kock twee vragen op. ,,Hoe kunnen we kinderen en jongeren in de christelijke gemeente dienen bij het getuigen van de Heer en het leren getuigen van de Heer – inclusief alle twijfels en vragen daaromheen? Welke consequenties heeft dat voor de praktijk van de (openbare) belijdenis in het midden van de gemeente?”

,,Antwoorden op de eerste vraag kunnen zijn: een goede geloofsopvoeding thuis, goede voorbeelden in de gemeente aan wie je je kunt optrekken, goede vormen van catechese die aansluiten bij de leeftijdsgroep, opvoedkringen voor ouders, et cetera. Dat is allemaal belangrijk.”

Daarnaast kan de christelijke gemeente kinderen en jongeren dienen met de praktijk van het avondmaal, meent De Kock. Binnen de PKN is in veel gemeenten al de praktijk dat kinderen/jongeren aan het avondmaal gaan, maar dat geldt niet voor het overgrote deel van de gemeenten in het achterland van de HGJB.

,,Het avondmaal is een uitgelezen plek om te getuigen van de Heer en de uitgelezen plek om dat getuigenis steeds opnieuw te leren”, aldus De Kock. Dat leren gebeurt niet door in jezelf te kijken, maar door te zien op Jezus: dat is de kijkrichting van het leerproces. Dít belijden, opgevat als het getuigen van de Heer, is nooit een toestand waarin iemand zich bevindt, maar altijd een leerproces. Oftewel: leren door te participeren, deel te nemen aan de geloofsgemeenschap. Dat is wat er bij de avondmaalsviering gebeurt. En dat is wat de christelijke gemeente moet gunnen aan alle leeftijden, dus ook aan kinderen en jongeren.”

Je kunt natuurlijk niet zomaar alle kinderen op het avondmaal afsturen, en hoort er wel uitleg en voorbereiding bij, erkent De Kock. ,,Denk aan de eerder genoemde zaken zoals geloofsopvoeding en voorbeeldfiguren in de gemeente.”

Inwijding gaat wat hem betreft echter niet vooraf aan avondmaalsviering, maar avondmaalsviering ís inwijding. ,,Voor vorming en opvoeding en inwijding zijn andere manieren te bedenken dan die ene openbare belijdenis met bijbehorende belijdeniscatechese waarvoor je minimaal zestien of achttien moet zijn. Dat kan ook in een kleiner verband met het betrekken van de ouders erbij. En op continue basis in plaats van op één toelatingsmoment. De continue uitleg en voorbereiding en viering is wat ik noem: inwijding.”

Voedingsbodem

Welke consequenties heeft dit voor de praktijk van de openbare belijdenis? ,,Daar waar de gemeente aan kinderen en jongeren gelegenheid biedt om te getuigen en te leren getuigen – in een avondmaalsviering en op allerlei andere manieren – kan dat een goede voedingsbodem zijn voor het ontwikkelen van binding aan de geloofsgemeenschap. En dat is weer belangrijk voor het afleggen van belijdenis.”

,,In de tweede plaats: Wanneer jongeren geen belijdenis doen omdat de gebruiken en praktijken van de gemeente niet passen bij de roeping van de christelijke gemeente, dan is er huiswerk voor de hele gemeente. Jongeren zijn een belangrijke spiegel voor de gemeente.”Openbare belijdenis zou in elk geval niet als drempel moeten fungeren op de weg naar de avondmaalsviering, stelt De Kock. ,,’Belijdenis doen als toegangspoortje tot het avondmaal’, zoals een jongere opmerkte. Maar ook niet andersom: het vieren van het avondmaal als opstapje naar het belijdenis doen. De rode draad moet zijn: het voortdurende getuigenis en leren getuigen van de Heer, persoonlijk en als gemeente. Dat getuigenis ligt verankerd in de doop, wordt levend gehouden bij de maaltijd van de Heer en kán gestalte krijgen in een openbare belijdenis.